Interview Zdenek Konvalina: “Mijn werk benader ik als een performance”

Na drie jaar is de Tsjechische Zdenek Konvalina weer terug bij COVA Art Gallery met een tweede solo-show: What’s Missing is on Purpose Nothing. In die jaren is er heel wat gebeurd in het leven van de artiest. Zo ontdekte Zdenek een nieuwe schildertaal, heeft hij nog meer van het kunstenaarschap mogen proeven én is hij vader geworden van een zoontje. Reden voor ons om het gesprek met Zdenek te hervatten en te ontdekken wat hem op dit moment (soms letterlijk) beweegt in zijn leven en als kunstenaar.  

Om maar met de deur in huis te vallen: als we het werk van je tweede show bekijken, en het werk van je vorige show bij COVA, lijkt het alsof je een nieuwe schildertaal hebt gevonden om mee te werken. Maar misschien zijn er meer raakvlakken met je vorige werk dan we het op eerste oog denken. Kun je daar iets meer over vertellen?

“Wat ik voorheen in de galerie liet zien, was voornamelijk resultaat-gericht. Zo gebruikte ik veel spray paint met als resultaat strakke, en zelfs digitaal ogende kunst waar je de handen van de kunstenaar, die van mij dus, niet zag. Het leek soms zelfs gephotoshopt. Cloudy works, zoals ik het toen noemde. De serie ging na de show verder in een natuurlijke ontwikkeling, er is dan ook zeker verband met mijn huidige werk. Zo gebruikte ik weer de spray paint, en daarna ben ik met een penseel gaan werken. Ik overlapte de zogenoemde ‘clouds’ en begon steeds meer penseelstreken toe te voegen. Denk aan een veeg, een beweging of markering. Allemaal elementaire functies van een kwast, bijna ‘kinderlijke’ bewegingen die op en neer gaan. Ik vond die dimensie heel interessant, dus begon ik de achtergrond steeds meer weg te laten. Zo is de serie voor What’s Missing is on Purpose Nothing langzaam ontstaan. Dit keer ging het meer om het gebruik en de functie van het penseel, dan om de schilderijen zelf.”

Je show heet: ‘What’s Missing is on Purpose Nothing’, wat kan impliceren dat alles wat we zien op het doek, compleet is. Hoe vertaal jij deze titel voor jezelf? 

“Je kunt het zien als een metafoor, iets poëtisch. Ik houd van het idee van een bepaalde illusie, net zoals in mijn werk waar dingen verborgen zijn of verder weg lijken. Er is diepte, en daar speel ik graag mee. Ik houd van oxymorons, diepere betekenissen die je verwarren. De titel komt ook voort uit het idee dat er een honger naar meer is. Je kan als kunstenaar altijd meer toevoegen, er is genoeg ‘lucht’ in mijn schilderijen om dat ook te doen. Maar wat je ziet, is genoeg, wat je hebt, is genoeg. Er zal altijd een gevoel zijn dat iets beter kan of dat je verlangt naar meer. Ik zeg altijd: the more you want, the poorer you are. Het gaat om de juiste balans vinden.”

Kun je dit statement ook vertalen naar je karakter: wat je ziet, is wat je krijgt? Of ben je toch meer een mysterieus van aard, zoals je werk? 

“Ik ben meer zoals mijn schilderijen zijn, in de zin dat ik graag elementen verstop of lagen toevoeg. Er zijn veel dingen waar ik mij bijvoorbeeld niet prettig bij voel om over te vertellen. Ik werp dan liever een gordijn op en laat dan zien wat iemand wilt zien, dat past meer bij mijn persoonlijkheid. Iedereen heeft meerdere lagen, we oordelen zo snel. Ik ben het tegenovergestelde: ik weerhoud mezelf er bewust van om over anderen te oordelen.” 

Nu we het over oordelen hebben. Vorige keer vertelde je ons dat je soms twijfelde aan het kunstenaarschap. Heb je een manier gevonden om beter met dit gevoel om te kunnen gaan? 

“Ik kan nu zeggen dat ik mij veel meer op mijn gemak voel als kunstenaar en minder streng oordeel over mijzelf. Ik kom uit de podiumkunst als professioneel balletdanser en mijn vrouw staat nu aan de top als prima ballerina. Helaas is deze wereld niet altijd zo positief. Na een voorstelling wordt bijvoorbeeld de nadruk gelegd op de fouten die zijn gemaakt, terwijl 99% wel goed is gegaan. Ik kom uit een wereld waar ik dus erg streng moest zijn voor mezelf. Het is zo belangrijk om juist aardig te zijn voor jezelf. Ik zie om mij heen successen komen en gaan, dus geniet van je werk en het eventuele succes wat je ermee hebt. Het is misschien naïef, maar deze mindset helpt mij heel erg, zeker omdat het kunstenaarschap een eenzame baan kan zijn.” 

Naast je eigen groei als kunstenaar, zijn er ook externe factoren die je werk kunnen beïnvloeden. De ene crisis lijkt de andere op te volgen, denk aan COVID-19, de oorlog in Oekraïne, inflatie en de energiecrisis. Hoe ga jij daarmee om? 

“Natuurlijk beïnvloedt het mij als mens en kunstenaar. Je hebt een partner, een baby en je probeert een leven op te bouwen. Maar ik probeer mij altijd vast te houden aan het idee dat het de taak van een kunstenaar is om de verbeelding levend te houden. Ik denk dat verbeelding een van de dingen is die we moeten blijven oefenen. Je eigen verbeelding gebruiken en leren hoe je iets kan zien. Tegenwoordig gaan we allemaal op vakantie en Googelen we ons suf waar we precies op het strand moeten zitten. We nemen bijna geen ruimte meer om zelf op onderzoek te gaan.

Soms denk ik dat ik als kunstenaar nutteloos ben, omdat andere mensen met totaal andere dingen bezig zijn, zoals vluchten voor een oorlog. Maar tegelijkertijd ben je als kunstenaar er juist om anderen te blijven inspireren en iets te creëren.”

Hoe blijf je dan gemotiveerd als kunstenaar in deze ‘gekke’ tijden?

“Ik volg graag mijn eigen pad en probeer zoveel mogelijk in mijn eigen bubbel te blijven, met focus op mijn familie en eigen leven. Natuurlijk negeer ik niet wat er in de wereld gebeurt, maar ik heb mijn eigen problemen waar ik mee te maken heb en gebruik kunst als middel om mijn ideeën of frustraties over wat er in de wereld gebeurt, naar buiten te brengen. Op die manier probeer ik een ander perspectief teweeg te brengen.” 

Als je in je eigen bubbel leeft, hoe voorkom je dan dat je de realiteit uit het oog verliest? 

“Ik denk dat ik behoorlijk verankerd met de realiteit. Ik ben vader geworden, mijn zoontje is nu twee jaar en je ziet heel erg de progressie, het doormaken van allerlei transformaties en alle emoties die erbij komen kijken. Dat is iets wat nu heel erg aanwezig is en zorgt voor een stevige reality check. En dan natuurlijk het werk… Dat gaat ook gewoon door, je hebt deadlines, je belooft dingen, je kunt daar niet van weglopen. Aan de andere kant zorgen de deadlines ook voor een extra dimensie. Als je iets echt af moet hebben, gebeurt er ineens iets interessants, dus die deadlines, de realiteit, heb ik ook weer nodig in mijn werk als kunstenaar.” 

In het interview vertelde je ons vorige keer dat je bent gestopt met je carrière als balletdanser omdat het een beperkte levensduur heeft. Aan het kunstenaarschap zit geen leeftijd gebonden, hoe zie jij de toekomst voor je?

“Die behoefte om iets op papier te zetten heb ik al mijn hele leven, ook toen ik danste, en dat zal ik altijd blijven houden. Ik heb die visuele expressie nodig, misschien zelfs meer dan het fysieke. Ik zie mezelf dan ook doorgaan met schilderen, maar hoef mij niet per se aan één stijl te houden. Ik zou graag ook andere projecten doen, zoals werken met dansers of sculpturen maken. Ik wil mijzelf daarin niet beperken.

Ik realiseer me dat als je naar mijn werk kijkt, je ogen blijven bewegen en het zich focust op één punt. De werken zijn ook altijd anders als je het bekijkt vanuit een andere hoek. Ik benader mijn schilderijen net als een performance: ze activeren en geven het publiek een bepaalde energie.”

Beweging loopt dus nog steeds als een rode draad door je leven. Eerst als professioneel danser, je hebt in vijf landen gewoond, en beweging is de bron voor je werk als schilder. Kun je uitleggen wat beweging voor je betekent en hoe je in beweging zal blijven? 

“Beweging is inderdaad bijna een mantra geworden, als een metafoor voor doorgaan. Ik zie beweging als iets wat groei betekent, tot bepaalde conclusies kunnen komen, iets realiseren. Het is fysica, een soort energie. Ik moet dus altijd bewegen, vooruitgang boeken. Het is iets dat mij dichter bij nieuwe ideeën brengt of vragen beantwoordt. Ik zie het dan ook echt als een filosofie wat mij verder helpt in het leven. Het is ook wel interessant, want ik voel mij aan de andere kant nergens echt thuis. Berlijn is op dit moment mijn thuis, maar dat kan zo veranderen. Ik zit altijd in een soort actieve positie, waarin ik mijn spullen kan pakken en kan gaan. Ik dacht er laatst aan en het is best gek dat ik als het ware de dag kan pakken en verder kan gaan. Ik kan overal schilderen. Beweging is voor mij dan ook een grote metafoor voor het leven en ik hoop anderen daarmee te blijven inspireren, op wat voor manier ook.”

Tot slot: de show What’s Missing is On Purpose Nothing is net voorbij, hoe kijk je erop terug en waar ga je je nu op richten? 

“Ik ben erg blij met de manier waarop de show bij COVA Art Gallery is verlopen. Ik ben al aan het nadenken over een volgende gelegenheid om weer samen te werken met COVA. Op dit moment sta ik op het punt om naar Kopenhagen te reizen, waar ik een soloshow heb met een Benoni Gallery, in samenwerking met Finn Juhl, een van de meest toonaangevende namen in Deens design. Daarna maak ik een paar werken af die getoond worden in een groepstentoonstelling in Taiwan. En dan ga ik lekker op een welverdiende vakantie. Voor ik ga, zorg ik dat de studio netjes opgeruimd is, zodat ik kan in augustus terug kan keren in een frisse, schone ruimte.”

What’s Missing is on Purpose Nothing was te zien van 22 april t/m 28 mei. Bekijk hieronder nog een impressie terug van de show: